CÓ ĐƯỢC ĐƠN PHƯƠNG CHẤM DỨT HĐLĐ VỚI LAO ĐỘNG NAM ĐANG NUÔI CON DƯỚI 12 THÁNG TUỔI?
1. Có được đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động với lao động nam đang nuôi con dưới 12 tháng tuổi không?
Căn cứ Điều 137 Bộ luật Lao động 2019 quy đinh như sau:
“Bảo vệ thai sản
1. Người sử dụng lao động không được sử dụng người lao động làm việc ban đêm, làm thêm giờ và đi công tác xa trong trường hợp sau đây:
a) Mang thai từ tháng thứ 07 hoặc từ tháng thứ 06 nếu làm việc ở vùng cao, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo;
b) Đang nuôi con dưới 12 tháng tuổi, trừ trường hợp được người lao động đồng ý.
2. Lao động nữ làm nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc làm nghề, công việc có ảnh hưởng xấu tới chức năng sinh sản và nuôi con khi mang thai và có thông báo cho người sử dụng lao động biết thì được người sử dụng lao động chuyển sang làm công việc nhẹ hơn, an toàn hơn hoặc giảm bớt 01 giờ làm việc hằng ngày mà không bị cắt giảm tiền lương và quyền, lợi ích cho đến hết thời gian nuôi con dưới 12 tháng tuổi.
3. Người sử dụng lao động không được sa thải hoặc đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động đối với người lao động vì lý do kết hôn, mang thai, nghỉ thai sản, nuôi con dưới 12 tháng tuổi, trừ trường hợp người sử dụng lao động là cá nhân chết, bị Tòa án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự, mất tích hoặc đã chết hoặc người sử dụng lao động không phải là cá nhân chấm dứt hoạt động hoặc bị cơ quan chuyên môn về đăng ký kinh doanh thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ra thông báo không có người đại diện theo pháp luật, người được ủy quyền thực hiện quyền và nghĩa vụ của người đại diện theo pháp luật.
Trường hợp hợp đồng lao động hết hạn trong thời gian lao động nữ mang thai hoặc nuôi con dưới 12 tháng tuổi thì được ưu tiên giao kết hợp đồng lao động mới.
4. Lao động nữ trong thời gian hành kinh được nghỉ mỗi ngày 30 phút, trong thời gian nuôi con dưới 12 tháng tuổi được nghỉ mỗi ngày 60 phút trong thời gian làm việc. Thời gian nghỉ vẫn được hưởng đủ tiền lương theo hợp đồng lao động.”
Như vậy, người sử dụng lao động không được phép đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động với lao động nam vì lý do nuôi con dưới 12 tháng tuổi.
Tuy nhiên, trong trường hợp NSDLĐ là cá nhân chết, bị Tòa án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự, mất tích hoặc đã chết hoặc người sử dụng lao động không phải là cá nhân chấm dứt hoạt động hoặc bị cơ quan chuyên môn về đăng ký kinh doanh thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ra thông báo không có người đại diện theo pháp luật, người được ủy quyền thực hiện quyền và nghĩa vụ của người đại diện theo pháp luật thì được phép đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động.
2. Thực tiễn xét xử
Hiện tại chúng tôi chỉ mới thu thập được một bản án có nội dung xử lý kỷ luật và đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động đối với người lao động nam nuôi con dưới 12 tháng tuổi. Cụ thể, Bản án số 01/2021/LĐ-PT có nội dung như sau:
“Anh T là người lao động của Trung tâm đăng kiểm 82.01S. Trong quá trình làm việc, anh T có những sai phạm trong việc đăng kiểm phương tiện xe ô tô. Anh T không chấp hành ý kiến chỉ đạo điều hành của cấp trên, có hành vi kiến nghị, gọi điện đến các cơ quan cấp trên không đúng nguyên tắc, nội quy quy chế đơn vị gây ảnh hưởng đến uy tín của đơn vị. Do đó, Giám đốc Trung tâm đăng kiểm 82.01S ký Quyết định về việc đình chỉ công tác đối với anh thời hạn đình chỉ 45 ngày từ ngày 19/11/2018. Ngày 21/01/2019, Trung tâm Đăng Kiểm có Quyết định kỷ luật anh T với hình thức kỷ luật cảnh cáo, đồng thời có Thông báo về việc chấm dứt hợp đồng lao động đối với anh T. Không đồng ý với việc đơn phương chấp dứt hợp đồng lao động trên, anh T khởi kiện đến yêu cầu Tòa án giải quyết: Buộc Trung tâm đăng kiểm nhận anh trở lại làm việc...
Hội đồng xét xử nhận định:
Đối với nội dung cho rằng anh T đang trong thời gian nuôi con dưới 12 tháng tuổi nên không được đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động, HĐXX thấy rằng anh T không phải là người duy nhất của gia đình đang trực tiếp nuôi con nhỏ nên không có căn cứ để chấp nhận yêu cầu này… Từ những phân tích trên thấy yêu cầu khởi kiện của anh Nguyễn Đức T là không có cơ sở để chấp nhận.”
Có thể thấy, theo bản án trên thì Toà án nhân dân tỉnh Kon Tum đã căn cứ vào việc anh T không phải là người duy nhất của gia đình đang trực tiếp nuôi con nhỏ dưới 12 tháng tuổi nên không áp dụng Điều 37 và Điều 122 Bộ luật lao động 2019 để xác định Trung tâm đăng kiểm 82.01S xử lý kỷ luật cũng như chấm dứt hợp đồng lao động đối với anh T là trái luật.
Như vậy, pháp luật lao động quy định không được xử lý kỷ luật và đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động đối với lao động nam nuôi con dưới 12 tháng tuổi nhưng trong thực tiễn xét xử thì Toà án nhân dân tỉnh Kon Tum lại không đương nhiên áp đụng quy định này mà xem xét lao động nam này có phải người duy nhất của gia đình đang trực tiếp nuôi con nhỏ hay không.
Xét thấy, trong trường hợp này vẫn còn một khoảng cách giữa quy định pháp luật và thực tiễn xét xử. Cần thiết có văn bản hướng dẫn để việc áp dụng pháp luật được thống nhất.
3. Lao động nam nuôi con dưới 12 tháng tuổi có được ưu tiên giao kết hợp đồng lao động mới khi hợp đồng sắp hết hạn không?
Căn cứ khoản 3 Điều 137 Bộ luật Lao động 2019 quy đinh như sau:
“Bảo vệ thai sản
...
3. Người sử dụng lao động không được sa thải hoặc đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động đối với người lao động vì lý do kết hôn, mang thai, nghỉ thai sản, nuôi con dưới 12 tháng tuổi, trừ trường hợp người sử dụng lao động là cá nhân chết, bị Tòa án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự, mất tích hoặc đã chết hoặc người sử dụng lao động không phải là cá nhân chấm dứt hoạt động hoặc bị cơ quan chuyên môn về đăng ký kinh doanh thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ra thông báo không có người đại diện theo pháp luật, người được ủy quyền thực hiện quyền và nghĩa vụ của người đại diện theo pháp luật.
Trường hợp hợp đồng lao động hết hạn trong thời gian lao động nữ mang thai hoặc nuôi con dưới 12 tháng tuổi thì được ưu tiên giao kết hợp đồng lao động mới.
...”
Như vậy, theo quy định trên, thì chỉ người lao động nữ nuôi con dưới 12 tháng tuổi mới được ưu tiên giao kết hợp đồng lao động mới khi hợp đồng lao động hết hạn.
Do đó, lao động nam nuôi con dưới 12 tháng tuổi thì không được ưu tiên giao kết hợp đồng lao động mới khi hợp đồng sắp hết hạn.
Đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động với lao động nam vì lý do nuôi con dưới 12 tháng tuổi có bị xử phạt không?
Căn cứ điểm i khoản 2 Điều 28 Nghị định 12/2022/NĐ-CP quy định như sau:
“Vi phạm quy định về lao động nữ và bảo đảm bình đẳng giới
...
2. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động có một trong các hành vi sau đây:
...
i) Sa thải hoặc đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động đối với người lao động vì lý do kết hôn, mang thai, nghỉ thai sản hoặc nuôi con dưới 12 tháng tuổi, trừ trường hợp người sử dụng lao động là cá nhân chết, bị Tòa án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự, mất tích hoặc đã chết hoặc người sử dụng lao động không phải là cá nhân chấm dứt hoạt động hoặc bị cơ quan chuyên môn về đăng ký kinh doanh thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ra thông báo không có người đại diện theo pháp luật, người được ủy quyền thực hiện quyền và nghĩa vụ của người đại diện theo pháp luật nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự;
...
3. Biện pháp khắc phục hậu quả
...
c) Buộc người sử dụng lao động nhận người lao động trở lại làm việc khi có hành vi vi phạm quy định tại điểm i khoản 2 Điều này.”
Lưu ý: theo khoản 1 Điều 6 Nghị định 12/2022/NĐ-CP, mức phạt quy định trên đây là mức phạt đối với cá nhân. Mức phạt tiền đối với tổ chức bằng 02 lần mức phạt tiền đối với cá nhân.
Theo đó, người sử dụng lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động với người lao động vì lý do nuôi con dưới 12 tháng tuổi thì bị xử phạt hành chính với mức phạt tiền từ 10 - 20 triệu đồng (mức phạt cá nhân) và từ 20 - 40 triệu đồng (mức phạt tổ chức).
Ngoài ra, buộc người sử dụng lao động nhận người lao động trở lại làm việc.
