1.     Quyền giữ im lặng trong giai đoạn tạm giữ, tạm giam

          Căn cứ Điểm e Khoản 1 Điều 58, Điểm c Khoản 2 Điều 59, Điểm d Khoản 1 Điều 60, Điểm h Khoản 2 Điều 61 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015, những đối tượng sau được sử dụng quyền im lặng:

– Người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, người bị bắt;

– Người bị tạm giữ;

– Bị can, bị cáo.

          Theo đó, người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can, bị cáo có quyền chủ động về việc khai báo. Những gì bị can, bị cáo thấy bất lợi cho mình, họ có thể không buộc phải khai báo cũng như không buộc phải nhận mình có tội trước cơ quan tiến hành tố tụng hình sự.

          Quyền im lặng được thể hiện xuyên suốt từ khi bị bắt, bị khởi tố cho đến xét xử.

2.     Quyền mời luật sư trong giai đoạn tạm giữ, tạm giam và vai trò của người bào chữa trong giai đoạn này

2.1.  Quy định của pháp luật về Người bào chữa

          Căn cứ Điều 72 Bộ luật Tố tụng Hình sự thì người bào chữa có thể là:

- Luật sư;

- Người đại diện của người bị buộc tội;

- Bào chữa viên nhân dân;

- Trợ giúp viên pháp lý trong trường hợp người bị buộc tội thuộc đối tượng được trợ giúp pháp lý.

          Cũng theo quy định tại Luật này, thời điểm người bào chữa được tham gia tố tụng được quy định như sau:

- Người bào chữa tham gia tố tụng từ khi khởi tố bị can.

- Trường hợp bắt, tạm giữ người thì người bào chữa tham gia tố tụng từ khi người bị bắt có mặt tại trụ sở của Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra hoặc từ khi có quyết định tạm giữ.

- Trường hợp cần giữ bí mật điều tra đối với các tội xâm phạm an ninh quốc gia thì Viện trưởng Viện kiểm sát có thẩm quyền quyết định để người bào chữa tham gia tố tụng từ khi kết thúc điều tra.

2.2.  Quyền mời người bào chữa

ØNếu người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can đang bị tạm giam có đơn yêu cầu Luật sư (đích danh) thì trong thời hạn 12 giờ kể từ khi nhận được đơn yêu cầu người bào chữa của người bị bắt, bị tạm giữ, CQĐT, cơ sở giam giữ đang quản lý có trách nhiệm chuyển đơn này cho Luật sư được yêu cầu đích danh, người đại diện hoặc người thân thích của họ.

Trường hợp người bị bắt, người bị tạm giữ không nêu đích danh Luật sư thì cơ quan có thẩm quyền đang quản lý phải chuyển đơn này cho người đại diện hoặc người thân thích của họ để những người này nhờ Luật sư.

ØNếu người bị tạm giam có đơn yêu cầu Luật sư (đích danh) thì trong thời hạn 24 giờ kể từ khi nhận được đơn yêu cầu người bào chữa của người bị tạm giam, cơ quan có thẩm quyền đang quản lý người bị tạm giam có trách nhiệm chuyển đơn này cho Luật sư được yêu cầu đích danh, người đại diện hoặc người thân thích của họ.

Trường hợp người bị tạm giam không nêu đích danh Luật sư thì phải chuyển đơn này cho người đại diện hoặc người thân thích của họ để những người này nhờ Luật sư.

ØNếu người đại diện hoặc người thân thích của người bị bắt, người bị tạm giữ, người bị tạm giam có đơn yêu cầu nhờ Luật sư thì cơ quan có thẩm quyền có trách nhiệm thông báo ngay cho người bị bắt, người bị tạm giữ, người bị tạm           Người thân thích ở đây bao gồm: Vợ, chồng, bố đẻ, mẹ đẻ, bố chồng, mẹ chồng, bố vợ, mẹ vợ, bố nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi; ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột; cụ nội, cụ ngoại, bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột, cháu ruột.

Trường hợp người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can đang bị tạm giam chưa yêu cầu nhờ Luật sư thì trong lần đầu tiên lấy lời khai người bị bắt, người bị tạm giữ, lần đầu tiên hỏi cung bị can, điều tra viên hoặc cán bộ điều tra phải hỏi rõ người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can có nhờ Luật sư hay không và phải ghi ý kiến của họ vào biên bản. Nếu họ có yêu cầu nhờ Luật sư thì điều tra viên hoặc cán bộ điều tra hướng dẫn họ viết đơn nhờ Luật sư và chuyển đơn này cho Luật sư, người đại diện hoặc người thân thích của họ.

Như vậy, bản thân người bị bắt, tạm giữ, tạm giam hoặc người đại diện, người thân thích của người bị bắt, tạm giữ, tạm giam có quyền mời người bào chữa (Luật sư).

Trong vòng 24 giờ kể từ thời điểm bị bắt, tạm giữ, tạm giam được coi là thời gian vàng. Người bị bắt, tạm giữ, tạm giam có thể thực hiện quyền giữ im lặng và mời người bào chữa. Đây là giai đoạn Cơ quan điều tra đang xác minh tội của người bị bắt, tạm giữ, tạm giam. Vì vậy, vai trò của người bào chữa được tối ưu nhất ở giai đoạn này (vì chưa có lời khai hoặc chỉ có 1 vài lời khai), xác định rõ hành vi và tội danh của người phạm tội, đảm bảo xác định đúng người đúng tội, đảm bảo tối đa các quyền lợi của người bị bắt, tạm giữ, tạm giam.

3.     Quyền mời Luật sư trong giai đoạn truy tố và vai trò của Luật sư trong giai đoạn truy tố

3.1.  Quyền mời Luật sư trong giai đoạn truy tố

          Như đã nói ở Khoản 2.1, người bào chữa có quyền tham gia tố tụng từ khi khởi tố bị can, tức là người bào chữa sẽ được tham gia các giai đoạn của tố tụng hình sự như: khởi tố hình sự, điều tra, truy tố, xét xử sơ thẩm, xét xử phúc thẩm, giám đốc thẩm và tái thẩm.

          Như vậy, Luật sư hoàn toàn có thể tham gia vào giai đoạn truy tố để bảo vệ quyền và lợi ích cho bị can khi có yêu cầu.

3.2.    Vai trò của Luật sư trong giai đoạn truy tố

          Thứ nhất, Luật sư bào chữa tham gia thu thập chứng cứ, bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp bào chữa cho bị can ngay từ giai đoạn truy tố. Thông qua việc thực hiện các quyền năng tố tụng của mình theo quy định của pháp luật, Luật sư góp phần tích cực vào việc giúp cơ quan điều tra thu thập chứng cứ của vụ án một cách khách quan, toàn diện và đầy đủ, không chỉ làm rõ chứng cứ có tội, tình tiết tăng nặng mà còn làm rõ những chứng cứ vô tội, những tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho bị can, hạn chế tình trạng oan sai và vi phạm thủ tục tố tụng trong quá trình điều tra, tạo điều kiện cho việc giải quyết vụ án được nhanh chóng, kịp thời, đúng pháp luật.

          Thứ hai, Luật sư bào chữa Luật hình sự tham gia trong giai đoạn truy tố, luận tội, cáo trạng của Viện kiểm sát. Sự tham gia của Luật sư trong tố tụng không chỉ giúp bị can bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình mà góp phần trong việc xác định sự thật khách quan của vụ án, giúp việc điều tra, truy tố và xét xử được nhanh chóng, chính xác, tránh làm oan người vô tội.

4.     Giai đoạn tố tụng (Sơ thẩm, phúc thẩm, tái thẩm, giám đốc thẩm)

          Luật sư nghiên cứu hồ sơ, tham gia phiên tòa, hỏi, trình bày luận cứ, tranh luận tại phiên Tòa để làm rõ vụ án, đưa ra các chứng cứ, các lập luận để chứng minh thân chủ vô tội hoặc đề nghị giảm nhẹ tội;

          Trong trường hợp kháng cáo, kháng nghị, Luật sư tham gia soạn thảo đơn và tiếp tục tham gia phiên tòa phúc thẩm để bảo vệ cho thân chủ/ khách hàng;

5.     Trường hợp được chỉ định người bào chữa cho người bị buộc tội

          Căn cứ theo Khoản 1 Điều 76 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015: Trong các trường hợp sau đây nếu người bị buộc tội, người đại diện hoặc người thân thích của họ không mời người bào chữa thì cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải chỉ định người bào chữa cho họ:

- Bị can, bị cáo về tội mà Bộ luật hình sự quy định mức cao nhất của khung hình phạt là 20 năm tù, tù chung thân, tử hình;

- Người bị buộc tội có nhược điểm về thể chất mà không thể tự bào chữa; người có nhược điểm về tâm thần hoặc là người dưới 18 tuổi.

          Tuy nhiên, Căn cứ Khoản 3 Điều 77 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015, trong các trường hợp được chỉ định trên, người bị buộc tội và người đại diện hoặc người thân thích của họ vẫn có quyền yêu cầu thay đổi hoặc từ chối người bào chữa.

6.     Thù lao Luật sư

Mỗi giai đoạn trên lại có mức thù lao Luật sư khác nhau, tương ứng với vai trò của Luật sư trong từng giai đoạn.

Thù lao Luật sư trong giai đoạn điều tra (giai đoạn tạm giữ, tạm giam) là cao nhất vì trong giai đoạn này vai trò của Luật sư được thể hiện rõ ràng nhất.

Từ các giai đoạn sau, thù lao luật sư sẽ giảm dần.

          Quý khách có nhu cầu được tư vấn và hỗ trợ pháp lý, vui lòng liên hệ với Luật Tre Việt.