Bị hàng xóm lấn chiếm đất phải làm thế nào?

Tranh chấp đất đai giữa hàng xóm là tình trạng phổ biến, thường phát sinh từ việc lấn chiếm ranh giới, xây dựng công trình vượt mốc giới, không ký giáp ranh hoặc cố tình gây tranh chấp. Nếu không xử lý đúng trình tự pháp luật, tranh chấp có thể kéo dài, gây thiệt hại lớn về thời gian, chi phí và quan hệ láng giềng.

Để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất, khi bị hàng xóm lấn chiếm đất, người dân cần thực hiện theo các bước sau, ưu tiên hòa giải nhưng kiên quyết sử dụng công cụ pháp lý khi cần thiết.

I. Các bước cần làm khi bị hàng xóm lấn chiếm đất

1. Xác định ranh giới đất và thu thập chứng cứ

Người sử dụng đất cần:

• Kiểm tra Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (Sổ đỏ), bản đồ địa chính, hồ sơ kỹ thuật thửa đất;

• Xác định mốc giới, ranh giới sử dụng đất trên thực địa;

• Thu thập chứng cứ như: hình ảnh, video, biên bản đo đạc, người làm chứng, hồ sơ xây dựng (nếu có).

Đây là bước quan trọng để chứng minh quyền sử dụng đất hợp pháp khi phát sinh tranh chấp.

2. Thương lượng, hòa giải trực tiếp với hàng xóm

Tranh chấp đất đai trước hết nên được giải quyết bằng thương lượng, hòa giải nhằm:

• Giữ gìn quan hệ láng giềng;

• Giải quyết nhanh, tiết kiệm chi phí;

• Tránh khiếu kiện kéo dài.

Trường hợp hòa giải không đạt kết quả, người bị lấn chiếm cần chuyển sang bước tiếp theo.

3. Hòa giải tại Ủy ban nhân dân cấp xã

Theo Điều 235 Luật Đất đai 2024, hòa giải tại UBND cấp xã nơi có đất tranh chấp là thủ tục bắt buộc trước khi khởi kiện ra Tòa án.

• Chủ tịch UBND cấp xã phải tổ chức hòa giải trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận được đơn;

• Kết quả hòa giải phải lập biên bản hòa giải có chữ ký các bên;

• Biên bản là căn cứ pháp lý quan trọng để tiếp tục giải quyết tranh chấp.

4. Khởi kiện tại Tòa án nhân dân có thẩm quyền

Nếu hòa giải tại UBND cấp xã không thành, người bị lấn chiếm có quyền:

• Khởi kiện tại Tòa án nhân dân cấp huyện nơi có đất tranh chấp;

• Yêu cầu Tòa án xác định ranh giới đất, buộc trả lại phần đất bị lấn chiếm;

• Yêu cầu bồi thường thiệt hại (nếu có).

5. Yêu cầu xử phạt hành chính đối với hành vi lấn chiếm đất

Song song với việc giải quyết tranh chấp, người bị xâm phạm có thể:

• Gửi đơn đến UBND có thẩm quyền yêu cầu xử phạt hành chính đối với hành vi lấn, chiếm đất;

• Yêu cầu buộc khôi phục lại hiện trạng ban đầu, trả lại đất bị lấn chiếm.

II. Hàng xóm lấn chiếm đất là gì theo pháp luật?

1. Lấn đất

Theo Khoản 1 Nghị định 91/2019/NĐ-CP, lấn đất là:

Việc người sử dụng đất tự ý chuyển dịch mốc giới hoặc ranh giới thửa đất để mở rộng diện tích đất sử dụng mà không được phép của cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc không được người sử dụng đất hợp pháp liền kề đồng ý.

2. Chiếm đất

Theo Khoản 2 Nghị định 91/2019/NĐ-CP, chiếm đất là hành vi:

• Tự ý sử dụng đất không được Nhà nước giao, cho thuê;

• Sử dụng đất thuộc quyền sử dụng hợp pháp của người khác;

• Sử dụng đất đã hết thời hạn mà không được gia hạn;

• Sử dụng đất khi chưa hoàn tất thủ tục giao đất, cho thuê đất.

III. Hàng xóm không ký giáp ranh có làm được Sổ đỏ không?

Theo Khoản 2 Điều 19 Nghị định 101/2024/NĐ-CP:

• Không có quy định nào cho phép từ chối cấp Sổ đỏ chỉ vì hàng xóm không ký giáp ranh, nếu đất không có tranh chấp;

• Việc ký giáp ranh chỉ nhằm xác nhận tình trạng không tranh chấp;

• Người sử dụng đất vẫn có quyền nộp hồ sơ cấp Giấy chứng nhận.