Xử lý kết hôn trái pháp luật là một trong những nội dung không thể thiếu đối với pháp luật điều chỉnh việc kết hôn. Bởi lẽ, đây là việc áp dụng các biện pháp chế tài cần thiết nhằm bảo đảm để điều kiện kết hôn được tuân thủ. Xử lý kết hôn trái pháp luật theo pháp luật Việt Nam đa dạng về các hình thức chế tài và không chỉ áp dụng riêng đối với người kết hôn, mà còn áp dụng với những người có liên quan. Tùy từng trường hợp cụ thể mà hành vi vi phạm có thế bị xử lý ở từng mức độ khác nhau. Vậy nguyên tắc xử lý hủy việc kết hôn trái pháp luật như thế nào? Mời quý vị tham khảo bài viết dưới đây!

1. Khái niệm kết hôn trái pháp luật

Luật HN&GĐ 2014 giải thích khái niệm kết hôn trái pháp luật tại khoản 6 Điều 3 như sau: “Kết hôn trái pháp luật là việc nam, nữ đã đăng ký kết hôn tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền nhưng một bên hoặc cả hai bên vi phạm điều kiện kết hôn theo quy định tại Điều 8 của Luật này.”

Huỷ việc kết hôn trái pháp luật là biện pháp chế tài của Luật HN&GĐ áp dụng cho các chủ thể có đăng ký kết hôn nhưng vi phạm một trong các điều kiện hôn nhân được nhà nước quy định, thể hiện thái độ phủ nhận của Nhà nước đối với quan hệ đó, các bên trong quan hệ không phát sinh quyền và nghĩa vụ giữa vợ chồng

2. Nguyên tắc xử lý hủy việc kết hôn trái pháp luật

Xét dưới góc độ pháp lý, hành vi kết hôn trái pháp luật xâm phạm đến quyền và lợi ích chính đáng của công dân, ảnh hưởng đến hoạt động quản lý của các cơ quan nhà nước, khiến cho các cơ quan nhà nước khó có thể nắm bắt và quản lý được các vấn đề liên quan đến hộ tịch, khai sinh hay giải quyết những tranh chấp khác. Bên cạnh đó, việc kết hôn trái pháp luật còn ảnh hưởng tới nhiều mặt của đời sống xã hội, như vi phạm nghiêm trọng về đạo đức, nhân cách, lối sống của gia đình Việt Nam, phá vỡ hạnh phúc của nhiều gia đình, ảnh hưởng đến sức khỏe và việc duy trì nòi giống của dân tộc. Nhà nước ta đã thể hiện thái độ nghiêm khắc thông qua các biện pháp xử lý những trường hợp kết hôn trái pháp luật. Khi xử lý các trường hợp này, Tòa án phải có trách nhiệm làm rõ từng hành vi, chỉ ra từng hoàn cảnh vi phạm, phân tích mọi chi tiết, tính chất, mức độ vi phạm, tìm tiểu sâu sắc tâm lý chủ thể thực hiện hành vi vi phạm, đặc biệt cần xem xét đánh giá thực tế cuộc sống chung đó.

Về nguyên tắc, theo khoản 2 Điều 11 Luật HN&GĐ năm 2014 đã quy định một cách khái quát: “Trong trường hợp tại thời điểm Tòa án giải quyết yêu cầu hủy việc kết hôn trái pháp luật mà cả hai bên kết hôn đã có đủ các điều kiện kết hôn theo quy định tại Điều 8 của Luật này và hai bên yêu cầu công nhận quan hệ hôn nhân thì Tòa án cong nhận quan hệ hôn nhân đó. Trong trường hợp này, quan hệ hôn nhân được xác lập từ thời điểm các bên đủ điều kiện kết hôn theo quy định của Luật này”.

Theo hướng dẫn tại Thông tư liên tịch số 01/2016/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BTP ngày 06 tháng 01 năm 2016 của Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao – Bộ tư pháp hướng dẫn thi hành một số quy định của Luật HN&GĐ năm 2014, có thể giải quyết việc kết hôn trái pháp luật theo hai hướng sau:

• Nếu tại thời điểm có yêu cầu giải quyết việc kết hôn trái pháp luật các bên vẫn tiếp tục vi phạm điều kiện kết hôn thì xử hủy. Vì hành vi vi phạm vẫn còn tiếp diễn và hậu quả của hành vi đó ảnh hưởng đến mục đích xây dựng gia đình, trật tự xã hội.
• Nếu các bên đã đáp ứng đầy đủ các điều kiện kết hôn và có yêu cầu công nhận quan hệ hôn nhân thì không hủy kết hôn trái pháp luật đó, mà có thể công nhận quan hệ hôn nhân hoặc xử cho ly hôn khi có yêu cầu. Lúc này hành vi phạm không còn nữa, hậu quả của hành vi vi phạm cũng được khắc phục, giảm thiểu những ảnh hưởng đến các bên có quyền lợi liên quan.

Như vậy, về mặt nguyên tắc xử lý đối với kết hôn trái pháp luật là xử hủy, nhưng biện pháp xử lý cần phải kết hợp rất mềm dẻo, linh hoạt. Khi xử lý các trường hợp kết hôn trái pháp luật phải căn cứ vào hoàn cảnh, thời điểm, mức độ vi phạm, hậu quả của hành vi vi phạm để đưa ra quyết định. Khi giải quyết, Tòa án áp dụng linh hoạt nhưng vẫn đảm bảo đúng nguyên tắc để giải quyết việc kết hôn trái pháp luật được hiểu quả, đạt được mục tiêu là bảo vệ lợi ích chính đáng của cá nhân, góp phần xây dựng gia đình, xã hội văn hóa, tiến bộ, ổn định.