Phân biệt tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh với tội giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng?

Hỏi: Phân biệt dấu hiệu pháp lý của tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh Điều 125 Bộ luật Hình sự năm 2015 với tội giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính dáng quy định tại Điều 126 Bộ luật Hình sự năm 2015?

Đáp:

* Khách thể:

+ Điều 125 Bộ luật hình sự năm 2015: Đối tượng tác động phải là người có hành vi trái pháp luật nghiêm trọng đối với đối tượng hoặc người thân thích của đối tượng.

+ Điều 126 Bộ luật hình sự năm 2015: Đối tượng tác động phải là người có hành vi xâm phạm vào các lợi ích của Nhà nước, của tể chức hoặc quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân người phạm tội hoặc của người khác.

* Mặt khách quan:

+ Điều 125 Bộ luật hình sự năm 2015: Có hành vi tước đoạt tính mạng người khác khi hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân đang xảy ra hoặc đã kết thúc. Trạng thái tinh thần của người phạm tội là kích động mạnh và phải do chính hành vi trái pháp luật của nạn nhân gây ra.

+ Điều 126 Bộ luật hình sự năm 2015: Có hành vi tước đoạt tính mạng người khác khi hành vi xâm hại vào những lợi ích hợp pháp của nạn nhân đang xảy ra. Trạng thái tinh thần của người phạm tội không phải là dấu hiệu bắt buộc.

* Mặt chủ quan:

+ Điều 125 Bộ luật hình sự năm 2015: Động cơ không phải là dấu hiệu bắt buộc.

+ Điều 126 Bộ luật hình sự năm 2015: Động cơ là nhằm bảo vệ lợi ích của Nhà nước, tổ chức, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, là dấu hiệu bắt buộc trong cấu thành tội phạm.

* Hình phạt: Điều 125 Bộ luật hình sự năm 2015: Nặng hơn. Điều 126 Bộ luật hình sự năm 2015: Nhẹ hơn.

Luật Tre Việt phân tích chi tiết cách phân biệt giữa hai tội danh này như sau:

1. Quy định về tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh

Theo quy định tại Điều 125 Bộ luật hình sự năm 2015 có quy định về Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kịch động mạnh; người nào giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động do hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân đối với người đó hoặc đối với người thân thích của người đó thì bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm. Trong trường hợp mà người đó phạm tội đối với 02 người trở lên thì bị phạt tù từ 02 năm đến 05 năm. 

Từ quy định tại Điều 125 về tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạng đòi hỏi người phạm tội khi thực hiện hành vi phạm tội đang trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh. Tinh thần bị kích động mạnh được hiểu là trạng thái tinh thần, ý thức của người phạm tội bị hạn chế hay tại thời điểm đó mức độ cao là do không kiềm chế được, không kiểm soát được cảm xúc, tình cảm dẫn đến hạn chế khả năng suy nghĩ và điều khiển hành vi. Lúc đó, họ mất khả năng tự chủ và không thấy hết được tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội trong hành vi của bản thân; trạng thái tinh thần của họ gần như người mất năng lực hành vi dân sự (bị mất trí) và trạng thái này chỉ xảy ra chốc lát sau đó thì tinh thần của họ sẽ trở lại bình thường như trước. Trường hợp mà người phạm tội có bị kích động mạnh về tinh thần nhưng chứ tới mức mất khả năng tự chủ thì không gọi là bị kích động mạnh và không thuộc trường hợp được quy định tại Điều 125; tuy nhiên họ vẫn sẽ được giảm nhẹ trách nhiệm hình sự theo quy định của điểm d Khoản 1 Điều 46 của Bộ luật hình sự năm 2015.

Việc để xác định được người phạm tội có bị kích động mạnh về tinh thần hay không là một vấn đề rất phức tạp; do trạng thái tâm lý của mỗi người là khác nhau; cùng một sự việc nhưng người này sẽ xử lý theo cách này nhưng người kia sẽ xử lý theo cách khác. Vì lẽ đó, không thể có chuẩn mực để đo tình trạng kích động mạnh về tinh thần của con người mà cần căn cứ vào trường hợp cụ thể để có thể xem xét một cách toàn diện các tình tiết của vụ án cũng như quá trình diễn biến vụ việc . 

2. Quy định về tội giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng

Căn cứ tại Điều 126 Bộ Luật hình sự năm 2015 có quy định về tội giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng hoặc do vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội, cụ thể: Người nào giết người trong trường hợp vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng hoặc trong trường hợp vượt quá mức cần thiết khi bị bắt giữ người phạm tội thì sẽ bị phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 02 năm. Trong trường hợp người đó phạm tội đối với 02 người trở lên thì sẽ bị phạt tù từ 02 năm đến 05 năm. 

Từ quy định trên ta thấy tội giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng có các đặc điểm cấu thành tội phạm. Tội giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng là tội nghiêm trọng có quy định về mức hình phạt thấp hơn tội giết người vì tội này đã xem xét yếu tố lỗi của nạn nhân thì đó là hành vi tấn công, xâm hại đến lợi ích của Nhà nước, tổ chức và cá nhân. Và người phạm tội có hành vi chống trả nhưng quá mức cần thiết và không phù hợp với tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi tấn công.  Việc xác định các dấu hiệu tội phạm này cần căn cứ vào chế định phòng vệ chính đáng được quy định tại Điều 22 của Bộ luật hình sự vì nếu không có phòng vệ chính đáng thì sẽ không có vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng. 

Do đó, để xác định được vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng thì ta cần hiểu thế nào là phòng vệ chính đáng. Phòng vệ chính đáng là hành vi của người vì bảo vệ lợi ích nhà nước, của tổ chức, bảo vệ quyền lợi ích chính đáng của mình hoặc của người khác mà chống trả một cách cần thiết với người đang có hành vi xâm phạm lợi ích trên. Hành vi xâm phạm tính mạng hoặc sức khỏe của người khác được coi là phòng vệ chính đáng khi có đầy đủ các dấu hiệu sau đây:

- Hành vi xâm hại đến các lợi ích cần bảo vệ phải là hành vi tội phạm hoặc rõ ràng là có tính chất nguy hiểm đáng kể cho xã hội;

- Hành vi nguy hiểm cho xã hội đang gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại thực sự và ngay tức thì cho những lợi ích cần bảo vệ;

- Phòng vệ chính đáng không chỉ gạt bỏ sự đe dọa, đẩy lùi sự tấn công mà còn có thể tích cực chống lại sự xâm hại, gây thiệt hại cho chính những người xâm hại;

- Hành vi phòng vệ phải cần thiết với hành vi xâm hại tức là không có sự chênh lệch quá đáng giữa hành vi phòng vệ với tính chất và mức độ gây nguy hiểm cho xã hội.

Để xem xét hành vi chống trả có cần thiết hay không thì phải xem xét một cách toàn diện các tình tiết có liên quan đến hành vi xâm phạm và hành vi phòng vệ.

3. Phân biệt tội giết người trong trạng thái bị kích động mạnh với tội giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng 

• Về chủ thể

- Điều 125 Bộ luật hình sự năm 2015: Chủ thể tội phạm là người có năng lúc hành vi dân sự bị kích động mạnh về tinh thần khi thực hiện tội phạm, họ không còn nhận thức được đầy đủ hành vi của mình như trước nhưng chưa phải là mất hẳn khả năng nhận thức, lúc đó họ mất khả năng tự chủ và không thấy hết được tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi bản thân gây ra. 

- Điều 126 Bộ luật hình sự năm 2015: Chủ thể của tội giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng là người từ đủ 16 tuổi trở lên và có năng lực trách nhiệm hình sự. Chủ thể của tội phạm này có thể là công dân Việt Nam, người nước ngoài hay cả người không quốc tịch nhưng phải trong tình thế phòng vệ chính đáng hoặc bắt giữ người phạm tội. Người phạm tội phải có đủ năng lực  trách nhiệm hình sự gồm năng lực nhận thức và năng lực làm chủ hành vi.

• Về mặt khách thể

- Điều 125 Bộ luật hình sự năm 2015: Đối tượng tác động là người có hành vi trái pháp luật nghiêm trọng đối với đối tượng hoặc người thân thích của đối tượng. làm xâm phạm đến tính mạng của người khác. 

- Điều 126 Bộ luật hình sự năm 2015: Đối tượng tác động phải là người có hành vi xâm phạm vào các lợi ích của Nhà nước, của tổ chức hoặc quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân người phạm tội hoặc người khác. Tội giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng là trường hợp người phòng vệ chính đáng thực hiện hành vi chống trả rõ ràng quá mức cần tiết gây ra hậu quả chết người. Và tội này xâm phạm trực tiếp đến tính mạng con người. 

• Về mặt khách quan

- Điều 125 Bộ luật hình sự năm 2015: Có hành vi tước đoạt mạng sống của người khác khi hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân đang xảy ra hoặc đã kết thúc.  Giết người trong trạng thái tinh thần kích động mạnh và đây là trạng thái tâm lý của người phạm tội không tự làm chủ và điều khiển, kiềm chế được hành vi của mình trước sự tác động của yếu tố kích động khách quan. Hành vi giết người này xuất phát từ nguyên nhân nạn nhân đã có hành vi trái pháp luật nghiệp trọng đối với chính người phạm tội hoặc người thân thích của người phạm tội. đó là sự kích động tức thì do hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân gây ra sự phản ứng dẫn tới hành vi giết người. Hành vi trái pháp luật nghiên trọng thường là hành vi xâm phạm đến sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của người phạm tội hoặc người thân củ họ nhưng chưa đủ yếu tố để cấu thành tội phạm. Và trạng thái tinh thần của người phạm tội là kích động mạnh và phải do chính hành vi trái pháp luật của nạn nhân gây ra.

- Điều 126 Bộ luật hình sự năm 2015: Hành vi khách quan của tội phạm là giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng, tức là nạn nhân chính là người có hành vi tấn công, xâm hại đến lợi ích hợp pháp và hành vi giết người là hành vi người phạm tội lựa chọn cách thực hiện để ngăn chặn hành vi tấn công và bảo vệ lợi ích hợp pháp đang bị xâm phạm.  Và trạng thái tinh thần của người phạm tội không phải là dấu hiệu bắt buộc.

• Về mặt chủ quan

- Điều 125 Bộ luật hình sự năm 2015: Người thực hiện hành vi do lỗi cố ý trực tiếp hoặc lỗi cố ý gián tiếp.

+ Lỗi cố ý trực tiếp: Là hành vi của người phạm tội mà khi đó người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là rất nguy hiểm tước đoạt đi mạng sống của người bị hại và thấy trước hậu quả của hành vi đó và mong muốn hậu quả xảy ra

+ Lỗi gián tiếp là người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình có thể tước đoạt mạng sống của người bị hại và thấy hậu quả của hành vi đó có thể xảy ra tuy người phạm tội không mong muốn nhưng vẫn có ý thức để mặc cho hậu quả đó xảy ra.

Mục đích nhằm tước đi mạng sống của người khác. Động cơ không phải là dấu hiệu bắt buộc.

- Điều 126 Bộ luật hình sự năm 2015: chủ thể của tội phạm thực hiện hành vi giết người do lỗi vô ý, có thể là vô ý do quá tự tin hoặc vô ý do cẩu thả hoặc có thể là lỗi cố ý gián tiếp. Người phạm tội có động cơ phòng vệ chính đáng hoặc bắt giữ người phạm tội, đây hoàn toàn là động cơ tốt nhằm bảo vệ lợi ích của bản thân, của người khác hoặc bảo vệ lợi ích hợp pháp của nhà nước, cơ quan, tổ chức. Người phạm tội hoàn toàn nhận thức được hậu quả chết người có thể xảy ra nhưng vẫn tự tin rằng mình có thể khống chế được tình hình hoặc do lỗi cẩu thả, chủ quan cho rằng hậu quả chết người sẽ không xảy ra hay cũng có thể người phạm tội dù không mong muốn hậu quả xảy ra những vẫn có ý thức bỏ mặc để hậu quả xảy ra. Động cơ là dấu hiệu bắt buộc trong cấu thành tội phạm. 

• Về hậu quả

- Điều 125 Bộ luật hình sự năm 2015: Làm nạn nhân chấm dứt sự sống. Mối quan hệ giữa hành vi và hậu quả thì đây là hành vi giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạng không thể làm chỉ được hành vi, nhận thức của bản thân.

- Điều 126 Bộ luật hình sự năm 2015: Làm nạn nhân chấm dứt sự sống. Mối quan hệ giữa hành vi và hậu quả thì đây là hành vi phòng vệ vượt quá giới hạn chính đáng là nguyên nhân dẫn đến cái chết của nạn nhân.

Có thể thấy, hình phạt về tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh được quy định tại Điều 125 Bộ luật hình sự năm 2015 có hình phạt nặng hơn so với tội giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng được quy định tại Điều 126 bộ luật hình sự năm 2015. 
Rất hân hạnh được phục vụ Quý khách hàng!
CÔNG TY LUẬT TNHH TRE VIỆT - TIN TRE VIỆT TRỌN GIÁ TRỊ
HOTLINE: 0989185188
 Theo dõi chúng tôi: